Մի առավոտ նրա մոտ հանդիպեցի երկու անծանոթների, որոնց հետ յուր սենյակի դռների առջև կանգնած խոսակցում էր:
Մեկը յուր հասակի պատանի էր հնամաշ հագուստով, բայց գլխին նոր գլխարկ:
Դեմքի գծերը բուն հրեական էին, աչքերը դեղնագույն, մազերը գրեթե կարմիր, երեսը ինչ
որբ ծերով ծածկված, սակայն համակրելի:
Մյուսին ես շատ անգամ էի տեսել քաղաքի զբոսավայրերում ու թատրոնների առջև:
Դա մոտ քսանհինգ տարեկան երիտասարդ էր, այնքան նիհար, այնքան բարակ ու գունատ,որ
կարծես մագաղաթից լիներ շինված:
Նրա երեսը երկարավուն էր ու նեղ, աչքերը կլոր ու փոքրիկ, կոկորդի ոսկորը դուրս ցցված:
Հարթ ու նոսր մազերը, մինչև ունքերը քաշած կակուղ գլխարկի տակից ցած իջնելով, յախույի
պես կպել էին բարակ պարանոցին և ընդգրկել կոկորդի մի մասը: Սև սյուրտուկի վրա հագած
Մի ձեռին բռնած էր բազկի հաստությամբ մի դեղնագույն փշոտ փայտ, մյուս ձեռին` անկազմ
գրքույկներ ու տեղական լրագրերի համարները:
- Իմ ընկերներն են, - ասաց Լևոնը, անմիջապես ծանոթացնելով ինձ
նրանց հետ: -Բանաստեղծ Չաուշենկո, Իցկո Մարգուլիս:
Ես հաճույքով սեղմեցի երկուսի էլ ձեռը:
- Չաուշենկոն սիրում է մարդկանց հետ ծանոթանալ յուր
երկերի միջոցով, - ասաց լայնվերարկու հագած երիտասարդը, որ ինքն բանաստեղծն էր:
Եվ անմիջապես, գրքույկներից մեկը պահելով քթիս առջև, հարցրեց.
-Չէի՞ք կամենա արդյոք մի օրինակ վերցնել:
-Հաճույքով:
Գրքույկի վերնագիրն էր. Часы горя и страданий; стихотворения Леонида
Николаевича Чаушенко - Դուք գուցե զարմանաք, մոսյո, - ասաց նա, դնելով վարտիքի գրպանը գրքույկի
արժեքը, - որ ես, այսպես ասած, հանդգնեցի կապել ձեր վզին իմ երկը: Բայց մի վրդովվեք,
մարդիկ իրանց խիղճն են ծախում, Չաուշենկոն իր երկերը: Նախկին գրաշար եմ:
Ինքս գրումեմ, ինքս շարում, ինքս տպում, ինքս վաճառում, ինքս էլ ուտում իմ սրտի արյան վաստակը…
- Իսկ ես նախկին և ներկա ջհուդիկ եմ, - ընդհատեց բանաստեղծի խոսքը Իցկո Մարգուլիս կոչված պատանին, - երբեմն լրագիրներ եմ ծախում, երբեմն թատրոններում ծառայում: Նեղտեղն ընկնելիս փողոցներում կոշիկներ եմ սրբում:
- Եվ երևակայում է իրան ապագա Ռուբինշտեյն, - հեգնեց Չաուշենկոն:
Ախ պարոն, արդյոք դուք երաժշտության ուսուցի՞չ եք: Ոչ: Ափսոս: Ես կկամենայի ձեզանից դաշնամուրի վրա դասեր վերցնել: Ծիծաղիր, Չաուշենկո, բայց էլի ե՞ս պիտի քո երկըերաժշտության վերածեմ: Դե լավ, գավազանդ մի ցույց տուր, ես երկչոտ ջհուդներից չեմ, եսհրեա եմ: Արեվիդերչի, սինյոր… Գնանք, բանաստեղծ:
Նա քամու արագությամբ թռավ դուրս: Չաուշենկոն հետևեց նրան, հաստ գավազանի ծայրնաղմուկով զարկելով փայտյա սանդուխքի աստիճաններին:
Փառք Աստուծո, այս անգամ Լևոնի մայրը տանը չէր, գնացել էր շուկա պարեն գնելու: Լևոննասաց, թե Չաուշենկոն ու Իցկո Մարգուլիսն եկել էին խորհրդակցելու իտալական խմբիառաջին երգչուհի Բարբինիի բենեֆիսի մասին: Պատրաստվում են արտաքո կարգի ցույցեր:Չաուշենկոն մտադիր է բենեֆիսի պատվին նվիրել երգչուհուն մի բանաստեղծություն, որպետք է թարգմանել իտալերեն:
Ես, Լևոնին փորձելու համար, ասացի.
- Կցանկանայի իմանալ, դուք ի՞նչ գործ ունեք երգչուհիների բենեֆիսների հետ:
- Ինչպես թե ինչ գործ ունենք, - գոչեց նա զարմացած, - երգչուհիները գեղարվեստին չե՞ն ծառայում:
-Շատ էլ ծառայում են, հետո՞:
-Ամեն մարդ պարտավոր է պատվել գեղարվեստը:
- Գեղարվեստը շռայլություն է: Նա հարուստների համար է: Իսկ դու և քո ընկերները աղքատեք…
- Հարուստներն արտիստներին նվերներ են անում, իսկ մենք` ցույցեր…
Հազիվ մի քանի րոպե խոսել էինք, երբ ներս մտավ Լևոնի մայրը: Դնելով պարենի զամբյուղը Շեքսպիրի քթի առջև, նա իսկույն ևեթ հարձակվեց որդու վրա:
- Էլի փողոցային սրիկաները այստեղ էին, հա՞: Երևի, խորհուրդ ունեիք: Մի շաբաթ է` գլուխսցավեցնում եք այդ երգչուհու բենեֆիսով: Պարոն, տեսա՞ք, խոմ տեսա՞ք այս անզգա միընկերներն ովքեր են: Ի՞նչ կարող է սովորել այդպիսիներից: Փուչ, փուչ զավակ…
Երբեմն մայրերը կարող են իրենց հարազատ զավակների թշնամին լինել: Անշուշտ Լևոնի մայրը սիրում էր որդուն, բայց չէր տեսնում յուր և նրա միջև եղած վիհը, այն ահագին վիհը,որ չէր կարելի լեցնել ու հարթել անվերջ նախատինքներով: Մի անգամ այս մասին խոսումէինք մեր սեղանատանը. սինյոր Ստեֆանիան և Բորելլին պաշտպանեցին մորը, իսկմյուսները` որդուն: Ռաիսան ասաց.
- Մեզ` հրեաներիս, համարում են նյութապաշտ: Ես դեմ չեմ, ճիշտ է, բայց հավատացեք, ոչմի հրեա, մանավանդ հրեուհի յուր որդու վերաբերմամբ այդ քրիստոնյա կնոջ չափ նյութամոլչէր լինի:
Հրեան խելոք կերպով է հարստահարում յուր որդուն: Եթե յուր որդու մեջ տեսնում էերաժշտական կամ երգելու ձիրք, աշխատում է հենց այդ ձիրքը շահագործել:
Նա չի ստիպում նրան արհեստավոր կամ վաճառական դառնալ:
Երկու անգամ Լևոնն իմ ներկայությամբ լաց եղավ, երբ մայրը հանդիմանում էր նրան իբրև“ անպետք” զավակի: Նա փաթաթվեց մոր պարանոցին, գոչելով.
- Մամա, մամա, մի բարկանալ, ես քեզ սիրում եմ:
Օ, ոչ, այդ պատանին չէր կեղծում: Նա սիրում էր մորն անչափ, և այս նրա դժբախտության պատճառներից մեկն էր:
- Կարել՞ է, - լսեցի մի առավոտ դռների ետևից Լևոնի ձայնը, երբ դեռ անկողնից չէր վերկացել:
Ուրախությամբ հրավիրեցի նրան ներս: Նա գլխաբաց էր, երեսն անլվա, աչքերի սպիտակուցները դեղնած, մազերը գզգզված, դեմքը մագաղաթի պես գունատ: Կռնատակին պահած էր մանդոլինան և այնպես ամուր սեղմած, որ, կարծես, վախենում էր ձեռքից խլեն:Նրա բաճկոնի կոճակները բաց էին, փողկապ չուներ, շապիկի եզրերը բաժանվել էին և երևանէին հանում նրա նիհար կուրծքը: Ծնկների վրա կուչկուչված վարտիքի ծայրերը բարձրացելէին, երևում էին կոշիկների ականջները:
- Ներողություն, սինյոր, - ասաց նա, ցրված հայացքը պտտեցնելով չորս կողմը, - կարծում էի`վեր եք կացել:
Ես շտապեցի նրան հանգստացնել, թե հենց վեր էի կենում, երբ եկավ: Նա խնդրեց թույլ տալիրեն կես ժամ մնալու իմ սենյակում:
Ոչ միայն կես ժամ, այլ միշտ, երբ կամենար և որքան կամենար, կարող էր օգտվել իմ սենյակից: Բայց այս անգամ ինձ շփոթեցրեց նրա այլայլված կերպարանքը:
- Ի՞նչ է պատահել, - հարցրեցի, կարծելով, որ թաքնվում է ինչ-որ հալածողներից:
Մի քանի վայրկյան չպատասխանեց: Ես հարցս չկրկնեցի, սկսեցի հագնվել: Նա մոտեցավ դռներին, նայեց դեպի դուրս ու ետ եկավ, կանգնեց սենյակի մեջտեղում, ավելի ամուրսեղմելով մանդոլինան կռան տակ:
-Գիտե՞ք, սինյոր, - ասաց, - կարող է մայրս գալ:
-Ի՞նչ անենք, թող գա:
- Ես նրանից եմ փախել: Ուզում էր մանդոլինաս կոտրել, վառարան գցել:
-Ինչո՞ւ:
-Մինչև լույս չեմ թողել նրան քնելու, նվագել եմ:
- Հետո պատմեց, թե երեկ օպերային երաժշտական խմբի բենեֆիս է եղել: Ներկայացու մից հետո բոլոր երաժիշտները գնացել են հյուրանոց ընթրելու: Խմբապետը Լևոնին հրավիրել էր: Ընթրիքի միջոցին մեկը վիոլոնչելով նվագել է, իմիջիայլոց, և մի իսպանական եղանակ` “Մադրիդի շրջմոլիկը”:
- Գլխիցս չէր դուրս գալիս այդ եղանակը: Ուզում էի անպատճառ սովորել այս գիշեր, որ չմոռանամ:
-Եվ սովորեցի՞ր:
-Այո:
-Ինձ համար կնվագե՞ս:
Լևոնի բնավորությունը պարզ էր: Նա կոտրատվել չգիտեր, ամեն բանի վերաբերվում էր հասարակ: Ես արդեն մի քանի անգամ լսել էի նրա նվագը: Վատ էր նվագում, թե լավ,չգիտեմ, միայն զգացվում էր և զգացնել տալիս լսողին:
Նա նստեց աթոռի վրա, գրկեց մանդոլինան:
Առավոտյան արեգակի կիտրոնագույն շողերը սփռվել էին ներս: Լևոնի աչքերըանգիտակցաբար դարձան դեպի այդ շողերը, կարծես ինչ-որ գաղտնի մագնիսի զորությամբ:Ախ, այդ վեր ուղղված աչքերը, այդ հեզ դեմքը: Անցել է ընդամենը երկու տարի, բայց կանցնենշատ տարիներ, դարձյալ այդ օրը վառ կմնա հիշողությանս մեջ:
Ի՞նչ էր Լևոնի նվագածը` բացատրել չեմ կարող: Հիշում եմ միայն ինձ վրա գործած տպավորությունը: Կիսամերկ բևեռել էի սենյակիս մեջտեղում և լսում էի բուռնզգացմունքների վիժումը: Վիշտ և բերկրություն, փոթորիկ ու մեղմ թախիծը խառնվել էին“Մադրիդի շրջմոլիկի” մեջ, գոնե այսպես էր թվում ինձ: Գուցե դա մի կրակոտ, ասպետականժողովրդի սրտի հրաբուխն էր, փոքր-ինչ կանոնավորված ինձ անհայտ մի հանճարիստեղծագործ ուժով, բայց հետաքրքրականն ինձ համար նվագողն էր: Կարծես նյութեղեն պատանին չքացել էր, մնացել էր միայն նրա ստվերը: Նա չէր նկատում իմ ներկայությունը,քաղցր հնչյունների հեղեղով կլանված նյարդերը չէին զգում աշխարհի նյութականը: Կարծես հոգին ամբողջովին ձուլվել էր նվագած եղանակի հետ ու սլացել հեռու մի աշխարհ` ընտիրհոգիների կախարդական աշխարհը:
Երբ ավարտեց, մի քանի վայրկյան լուռ էր, անշարժ, աչքերը տակավին հառած արեգակի շողերին, որոնք հետզհետե գունատվում էին:
Ես չկարողացա ինձ զսպել, ոգևորված գոչեցի.
-Կեցցես, Լևոն, կեցցես…
- Բայց նա չլսեց: Անշարժ էր, նուրբ շրթունքները, որոնք միշտ սեղմված էին, դողում էին նկատելի: Հանկարծ նրա ձեռները թուլացան,գլուխը մի փոքր թեքվեց ուսին, մանդոլինան հանդարտիկ սահեց կրծքից և ընկավ նիհարիկ ծնկների վրա: Եվ նրա` դեպի շողերը հառվածաչքերի մեջ նշմարեցի արցունք:
-Մանուկ, ինչո՞ւ ես լալիս, - գոչեցի կարեկցությամբ:
Նա ոտքի կանգնեց և, ճակատից հեռացնելով թանձր մազերը, տարօրինակ ձայնով արտասանեց.
- Վիոլոնչելիստն ինձ ասաց` Մադրիդի շրջմոլիկը դժբախտ է եղել: Ցուրտ գիշերները երգել է գրանդի աղջկա լուսամուտի տակ և լաց եղել… Նրա հայրը աղքատությունից մի օր կախվել է ծառի վրա, խեղդվել:
Այդ ժամանակ ես չհասկացա նրա խոսքերի խորքերում թաքնված բուն վիշտը և կարծեցի զառանցում էր: Արդարև, զառանցում էր նա, բայց ինչո՞ւ և ի՞նչ…
- Ախ, ներողություն, - գոչեց նա, հանկարծ ուշքի գալով, - ես… անքնությունից…
- Այո, Լևոն, անքուն ես: Եթե կամենում ես` հանգստացիր սենյակումս:
- Շնորհակալ եմ, սինյոր: Թույլ տվեք միայն մանդոլինաս թողնեմ այստեղ: Մայրս կարող է նրան վառարանը գցել: Երեկ լուսամուտով փողոց շպրտեց կիթառս ու մի քանի լուսանկարներ:
- Լևոն, մայրդ չար կին է, - գոչեցի ես, մինչև հոգուս խորքը վրդովված այրու վայրենի արարմունքից:
- Լևոնը չափազանց վշտացավ և սկսեց պաշտպանել մորը: Ոչ, ոչ, չար կին չէ նրա մայրը,ընդհակառակը, շատ բարի է: Նա սիրում է Լևոնին: Երբեմն քնած ժամանակ Լևոնը զգում է,որ իրան թաքուն համբուրում է: Նա սիրում է, բայց սերը ցույց չի տալիս: Վախենում է, որ Լևոնը երես առնի, ավելի փչանա:
- Ավելի փչանա՞ս, - գոչեցի ես, - բայց մի՞թե դու փչացած ես:
- Ի՞նչ գիտեմ, սինյոր, մայրս ասում է` “Ով յուր ծնողների կամքը չի կատարում, փուչ որդի է”:
- Էհ, ուրեմն, ինչո՞ւ չես կատարում մորդ կամքը, - հարցրի դիտմամբ, կամենալով փորձել նրան:
Նա մի տխուր հայացք ձգեց երեսիս, ոչինչ չասաց: Ես այդ հայացքի մեջ կարդացի նրա անզորությունը` դառնալ մոր կամքի հլու զավակ: Անվիճելի էր, որ նա շուտով կհրաժարվեր կյանքի բոլոր բարիքներից, քան թատրոնից:
Комментариев нет:
Отправить комментарий